De val van Assad en de geopolitiek gestuurde chaos in Syrië
Serge Lutgens
De onverwacht snelle val van het regime van Bashar al-Assad markeert een historisch keerpunt in de Syrische burgeroorlog, maar leidt ook tot grote onzekerheid. Hoewel de val van Assad vreugde bracht bij delen van de Syrische bevolking, heerst er tegelijkertijd bezorgdheid over de toekomst van het land.
Op 14 december 2024 vierde de Syrische oppositie haar overwinning in Damascus. Het presidentieel paleis werd geplunderd, en rebellenleider Abu Mohammed al-Jolani sprak in de Umayyad-moskee. Jolani, ex-leider van Hayat Tahrir al-Sham (HTS), lijkt te streven naar een islamitische staat. Hiermee eindigde 53 jaar Assad-heerschappij. Bashar al-Assad, sinds 2000 president, vluchtte met zijn familie naar Moskou, waar hij asiel kreeg.
Assad, opgeleid als oogarts in Damascus en Londen, stond bekend als westers georiënteerd. Hij ontmoette zijn vrouw Asma, een investeringsbankier, in Londen. Hoewel zijn regime repressief werd genoemd vanwege vermeende mensenrechtenschendingen, bood het bescherming aan Syrische minderheden zoals sjiieten, alevieten, druzen, christenen en een kleine Joodse gemeenschap.
De Arabische lente en de opkomst van de oppositie
In 2011 brak de Arabische Lente uit in Syrië, met roep om democratie. De protesten ontaardden snel in een burgeroorlog, mede door vermoedelijke steun van westerse ngo’s en geheime diensten. De oppositie bestond uit een mix van soennitische islamitische groepen, van seculiere democraten tot extremisten zoals Al-Qaida en Islamitische Staat (IS).
Westerse steun aan de oppositie, waaronder Nederlandse wapenleveranties tussen 2015 en 2018, belandde vaak bij extremistische groeperingen, wat de chaos verergerde. In 2014 riep IS een kalifaat uit, dat 8 miljoen mensen omvatte en zich uitstrekte over Syrië en Irak. Een internationale coalitie onder leiding van de VS voerde zware bombardementen uit, waarbij duizenden strijders en burgers omkwamen.
De westerse invloed en strategische chaos
De val van Assad hangt nauw samen met westerse inmenging in Syrië. De VS speelden een sleutelrol in de destabilisatie van het regime via sancties, militaire steun aan gewapende groepen en indirecte steun aan organisaties zoals HTS. Analisten stellen dat chaos in conflictgebieden vaak strategisch wordt ingezet om staten te verzwakken, waardoor externe mogendheden, zoals de VS en Israël, invloed kunnen uitoefenen zonder directe controle.
Israël gebruikte de val van Assad om zijn regionale invloed te vergroten. Het bombardeerde Syrische luchthavens en wapendepots, bezette de Golanhoogten en schond het vredesakkoord van 1974 door VN-bufferzones in te nemen. Het plan van Israël om Hezbollah in Libanon te verslaan mislukte. Uiteindelijk leidde dit enkel tot het verhinderen dat Iran Hezbollah via Syrië kon bewapenen.
Daarnaast maakt de Amerikaanse strategie in Syrië deel uit van een breder plan om Rusland onder druk te zetten. Volgens een RAND Corporation-rapport (Extending Russia) wordt Syrië, net als Oekraïne, gebruikt om Rusland te overbelasten. Het mag duidelijk zijn dat Rusland hier niet ingetrapt is, aangezien het zich grotendeels afzijdig heeft gehouden in Syrië. Mogelijk levert dit Rusland in de toekomst tactische voordelen op, terwijl het Westen verdrinkt in de chaos die het zelf in Syrië heeft gecreëerd.
Turkije en de Koerdische vraag
Turkije, onder Erdogan, speelt een complexe en vileine rol in het Syrische conflict. Hoewel hij Syrië beschouwt als een Ottomaanse erfenis, richt hij zich vooral op het bestrijden van Koerdische invloeden, die Turkije als een bedreiging ziet.
De Koerden, verspreid over Syrië, Irak, Iran en Turkije, streven naar autonomie en worden vaak het grootste volk zonder staat genoemd. Ondanks hun rol als westerse bondgenoten tegen IS, kregen ze geen bescherming tegen Turkse aanvallen. De val van Assad roept de vraag op of een nieuw regime in Damascus, mogelijk met Turkse steun, het Koerdische gebied zal heroveren.
De onzekere toekomst van Syrië
De westerse Syrië-politiek is een tragedie van gemiste kansen en zelfgecreëerde chaos. In plaats van Assad aan te zetten tot democratisering, werd hij een vijand, en het land werd meegezogen in een spiraal van geweld en instabiliteit. Westerse steun aan rebellengroepen opende de deur naar de opkomst van een islamitische staat, waarmee het conflict nog verder werd verdiept.
De vraag of Syrië ooit stabiliteit zal kennen, lijkt haast onmogelijk te beantwoorden in een strijdperk vol tegenstrijdige belangen. Compromissen tussen alle partijen lijken een utopie in een conflict dat slechts dood, lijden en chaos heeft gebracht. De komende maanden zullen beslissend zijn, maar de kans op een oplossing lijkt klein – het lot van Syrië blijft hangen tussen hoop en eindeloos menselijk drama.
Bronnen:
Gezond Verstand: Youtube
Ab Gietelink & Alternatief.tv: Youtube
Gezond Verstand nummer 103: Veel fronten in één samengesmolten oorlog